Tıpta yapay zekâ ve robot bilim sağlık görevlilerinin yerini alabilecek mi? Henüz değil, ancak sağlık sektörü hızla değişiyor ve insanlar buna hazırlanıyor. PwC’nin yaptığı son araştırmaya göre, tüketicilerin çoğu sağlık hizmetlerini daha iyi, daha hızlı ve erişilebilir hale getiren bu teknolojileri benimsemeye istekliler.
Dünya çapında tüketicilerin yüzde 55’i doktorların yerini yapay zekâ ve robotların alması konusunda istekli
İsteklilik oranı çok değişiyor: İngiltere’de yüzde 39, Nijerya’da ise yüzde 94. Türkiye’de ise tüketicilerin yüzde 85’i sağlık hizmetlerinde robotlara hazır
Erişilebilirlik ve hatasızlık avantaj olarak görülürken; güven ve insan unsuru temel zorluklar olarak öne çıkıyor
Raporda, hükumetin, sektörün ve meslek sahiplerinin atacağı adımların altı çiziliyor
PwC’nin Avrupa, Orta Doğu ve Afrika bölgesinde yer alan 12 ülkeden 11.000’i aşkın katılımcı ile hazırladığı Hangi doktor? Neden yapay zekâ ve robot bilim yeni sağlık sektörünü şekillendirecek? başlıklı araştırma tüketicilerin sağlık sektöründe yapay zeka ve robotları ne kadar benimsediğini inceliyor. Katılımcıların yarısından fazlası (yüzde 55), sağlıkla ilgili sorularını yanıtlayacak, tahlil yapacak, teşhis koyacak ve tedavi önerecek ileri bilgisayar teknolojilerini ve robotları kullanmaya istekli olduklarını iletti.
Raporda üç ana sonuç öne çıkıyor:
Sağlık hizmetlerine daha kolay erişim anlamına geliyorsa, insanların yapay zekâ ve robot kullanma isteği giderek artıyor
Teşhis ve tedavinin hızı ve doğruluğu istekliliği artıran en önemli faktör
Daha fazla kullanım ve kabullenme için teknolojiye güven kritik önem taşıyor; ancak ‘insani dokunuş’ sağlık sektörü deneyiminin kilit bileşeni olmaya devam ediyor
Araştırmadaki tüm sorularda gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomiler arasında belirli bir fark ortaya çıktı. Gelişmiş ve görece daha katı sağlık sistemleri olan ülkelerde yaşayanlar (İngiltere ve Batı/ Kuzey Avrupa), insan olmayan bir sağlık görevlisinden hizmet almaya istekli; ancak, sağlık sektörünün hala şekillenmekte olduğu gelişmekte olan ülkelerde yaşayanların bu konuda daha da istekli oldukları belirlenmiştir.
PwC Türkiye Sağlık Sektörü Lideri Serkan Tarmur rapor sonuçlarını şöyle değerlendiriyor: “Sağlık sektörünün geleceğinde yapay zekâ ve robotların olacağı çok açık. Sektördeki asıl hedef ise, herkesin erişebileceği kaliteli, uygun fiyatlı ve iyi sağlık hizmetlerini sağlamak. Yapay zekâ ve robot bilimi mevcut sağlık sistemlerine sorunsuz şekilde entegre ederek ve daha sonra bu teknolojilere dayalı yeni sağlık hizmeti modelleri oluşturarak elde edilecek ekonomik ve sosyal katma değer çok büyük.”
Araştırmaya göre, ameliyathanede bile katılımcılar küçük cerrahi operasyonları doktor yerine robotların yapmasını tercih edeceklerini belirtiyor; buna istekli katılımcıların oranı yüzde 50 ile yüzde 73 arasında değişiyor. Nijerya, Türkiye ve Güney Afrika’daki katılımcılar küçük cerrahi operasyonları robotların yapması konusunda en istekli olanlar (sırasıyla yüzde 73, yüzde 66 ve yüzde 62); İngiltere’deki katılımcılar ise bu konuda en az istekli olanlar (yüzde 36). Beklendiği gibi, diz ya da kalça ekleminin değiştirilmesi, tümör alınması, kalp ameliyatı gibi büyük operasyonlarda durum ciddi ölçüde değişiyor. Yine de, bir robot tarafından yapılan büyük cerrahi operasyona girmeye istekli katılımcıların oranı Nijerya’da yüzde 69, Hollanda’da yüzde 40, İngiltere’de ise yüzde 27 olarak ortaya çıkmıştır.
Araştırmada aynı zamanda, yapay zekâya sahip bir cihazın ya da robotun bir sağlık hizmetini ya da prosedürünü gerçekleştirmesi konusunda katılımcıların istekliliğini etkileyen temel faktörler incelendi.
Sağlık hizmetlerine daha hızlı ve kolay erişim (yüzde 36); teşhiste doğruluk ve hız (yüzde 33) istekliliği etkileyen temel faktörler oldu.
Robotların karar alma gücüne güvenmeme (yüzde 47) ve insani dokunuş eksikliği (yüzde 41) ise isteksizliği etkileyen temel faktörler oldu. Her ne kadar yüzdeler ülkelere göre değişse de, en büyük iki avantaj ve dezavantaj, Suudi Arabistan ve Katar hariç tüm ülkelerde bu sırayla söylendi. Bu ülkelerde ise katılımcılar ‘insani dokunuş’ eksikliğini en büyük dezavantaj olarak gösterdi.
Atılması gereken adımlar...
Yapay zeka ve robotların sağlık sektöründe verimli bir şekilde kullanılmasına dönük olarak PwC’nin raporunda farklı paydaşlara önerilen bazı adımlar da yer alıyor:
Hükümetler, yapay zeka ve robotlarına kullanımına yönelik uygulanabilir ve zorunlu kalite standartları ve yasal düzenleme çerçevesi oluşturmalı ve yeni yaklaşımların benimsenmesi için uygun teşvikler sağlamalıdır.
Sağlık sektörü çalışanları hem tıp alanında hem de tüm sağlık ekosisteminde yapay zekâ ve robot bilimle çalışmanın sağlayacağı potansiyeli anlamalı ve değişikliğe açık olmalılar.
Özel sektör ve araştırma firmaları sağlık sistemindeki talep ve kaynak gibi büyük sorunlar karşısında yapay zeka ve robotbilim odaklı çözümler üretmeliler.
Sağlık kurumlarındaki karar alıcılar yeni teknolojilerin sağlık hizmetleri alanındaki etkinliğini ölçmeli, tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarına odaklanmalı ve öncelik vermelidir.